Używamy Cookies w celu dostosowania naszych serwisów do indywidualnych potrzeb użytkowników. Korzystanie z serwisu jest równoznaczne ze zgodą na wykorzystanie plików cookies w celach statystycznych . Dalsze korzystanie z tego serwisu oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Możesz zarządzać ciasteczkami poprzez ustawienia przeglądarki. Więcej informacji w naszej polityce prywatności.
05.06–13.09.2020

WIEK PÓŁCIENIA

Sztuka w czasach planetarnej zmiany

Kuratorzy: Sebastian Cichocki, Jagna Lewandowska
Fotografia. Kilkanaście osób na plaży. Chodzą po konstrukcjach z pni drzew.

Anna & Lawrence Halprin, „Driftwood Village—Community,” Sea Ranch, Kalifornia. Eksperymenty podczas Environment Workshop, 6 lipca 1968.

Dzięki uprzejmości Lawrence Halprin Collection, The Architectural Archives, University of Pennsylvania.
01

Wystawa

Wystawa Wiek półcienia składa się z prac artystycznych z ostatnich pięciu dekad, bazujących na obserwacji i wizualizacji przemian zachodzących na kuli ziemskiej. Stanowi przestrzeń do dyskusji na temat „zarządzania nieodwracalnym” oraz nowych form solidarności, empatii i bycia razem w obliczu kryzysu klimatycznego.

Żyjemy w czasach planetarnej zmiany, która dotyczy nas wszystkich, bez wyjątku. Zmiany klimatyczne wpływają na każdą sferę życia, także na myślenie o sztuce – systemach jej produkcji, dystrybucji, jej społecznej funkcji oraz jej relacji do innych dyscyplin, przede wszystkim nauki.

Audioprzewodnik. Muzyka, opracowanie dźwiękowe: Paweł Kulczyński, głos: Marta Zięba.

 

Wstęp do wystawy. Udźwiękowienie: Paweł Kulczyński, głos: Jakub Antosz

 

Аудіо впровадження до вистави „Вік півтіні. Мистецтво в часи планетарної зміни” українською мовою. Голос: Тарас Гембік / Taras Hembik

 

Mapa-pomocniczka powstała po to, żeby ułatwić poruszanie się w przestrzeni wystawy. Z nią bez problemu odczytasz znaczenia prac artystycznych. Na mapie nie ma opisu wszystkich rzeczy. Są za to propozycje pytań, które sprzyjają samodzielnemu odbiorowi dzieł sztuki. 

Pobierz mapę pomocniczkę (PDF)

Fotografia. Morze, na którego tafli rysuje się ledwo widoczny krzyż w kształcie litery "X".

Vija Celmins, „Bez tytułu (Ocean z krzyżem #1)”, 2005, papier, sitodruk.

Dzięki uprzejmości artystki i Zuzāns Collection.
02

Nowe sposoby widzenia świata

Tytuł wystawy zaczerpnęliśmy z książki Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości Naomi Oreskes
i Erika M. Conwaya z 2014 roku, w której „wiekiem półcienia” nazywa się nasze czasy widziane przez bohatera z przyszłości jako „okres antyintelektualizmu, który (...) uniemożliwił podjęcie działań opartych na wiedzy naukowej”. Jesteśmy świadkami tego procesu: ustalenia nauki przestały być postrzegane jako rozstrzygające, nie przekonują ludzi do działania.

„Nauka staje się wierzeniem. Wierzenia stają się nauką. Wszyscy mogą wierzyć i nie wierzyć we wszystko. Możemy wiedzieć wszystko i nie wiedzieć nic. Każdy czuje się ekspertem w każdym możliwym temacie.”

Ibram X. Kendi

Autor w „The Atlantic” analizował sceptycyzm wobec zmian klimatycznych (tzw. denializm klimatyczny).

Obserwacje artystów są pokrewne tym naukowym, zazwyczaj nie konfrontują jednak odbiorcy z nadmiarem liczb, rosnącymi gwałtownie słupkami infografik, „pornograficznymi” obrazami biedy i dewastacji. Sztuka dysponuje szeregiem dziwnych narzędzi, których użyć możemy do wsłuchiwania się w „znaki na niebie i ziemi”. Gdy zawodzą powszechne narzędzia dialogu i perswazji, artyści umożliwiają „skok w wyobraźni”, pracując na emocjach, konfrontując się z niezrozumiałym i nieznanym. Jak twierdzi teoretyk kultury wizualnej, Nicholas Mirzoeff:

musimy odwidzieć wpojone nam sposoby widzenia świata i zacząć wyobrażać sobie nową relację z tym, co zwykliśmy nazywać naturą

Reprodukcja kolażu Doujak. Tajemnicza konstrukcja złożona ze skamielin, kości, rybich szkieletów i morskich roślin. Na niej sowa oraz mała postać z krukiem na głowie. Nagie ludzkie ciało pokrywają krosty. Powiększ
Ines Doujak, "Populacja duchów"
Kolaż, wydruki archiwalne, 2019. Dzięki uprzejmości artystki.
Reprodukcja kolażu Doujak. Ogon konika morskiego, na nim siedzi mała postać z olbrzymią głową. Nagie ciało i twarz pokrywają chorobowe narośla. Powiększ
Ines Doujak, "Populacja duchów"
Kolaż, wydruki archiwalne, 2019. Dzięki uprzejmości artystki.
03

Globalna sztuka planetarnej zmiany

Wystawa Wiek półcienia obejmuje pięć dekad i wskazuje na wzmożenie refleksji środowiskowej w sztuce przełomu lat 60. i 70. XX wieku oraz w drugiej dekadzie XXI wieku.

Ten pierwszy okres wiąże się z intensyfikacją ruchów pacyfistycznych, feministycznych i antyrasistowskich oraz formowaniem się współczesnego ruchu ekologicznego. W tym samym czasie pojawiły się również nowe zjawiska artystyczne, takie jak konceptualizm, anty-forma czy sztuka ziemi (land art, earth art). Artystki i artyści, wprowadzając „geologiczne” myślenie o sztuce, korzystali z nietrwałych, organicznych materiałów lub dążyli do całkowitej dematerializacji dzieła. 
 

Rysunek kuli ziemskiej w formie siatki kartograficznej w kształcie skorupy ślimaka
1 / 3
Agnes Denes, "Systemy izometryczne w przestrzeni izotropowej - projekcje map: ślimak", 1976.
atrament i druk na papierze. Fot.: Tibor Varga Somogyi. Dzięki uprzejmości artystki i Leslie Tonkonow Artworks + Projects, Nowy Jork.
2 / 3
Agnes Denes, "Systemy izometryczne w przestrzeni izotropowej - projekcje map: jajko", 1976.
atrament i druk na papierze. Fot.: Tibor Varga Somogyi. Dzięki uprzejmości artystki i Leslie Tonkonow Artworks + Projects, Nowy Jork.
3 / 3
Agnes Denes, "Systemy izometryczne w przestrzeni izotropowej - projekcje map: hot dog", 1976.
atrament i druk na papierze. Fot.: Tibor Varga Somogyi. Dzięki uprzejmości artystki i Leslie Tonkonow Artworks + Projects, Nowy Jork

Sztuka ziemi to dla nas dużo więcej niż nurt sztuki zachodniej charakterystyczny dla przełomu lat 60. i 70. XX wieku. Podążając za myślą pakistańskiego artysty i aktywisty Rasheeda Araeena oraz czerpiąc z jego programu eko-estetyki, poszukujemy „globalnej sztuki planetarnej zmiany”. Działania związane z kanoniczną sztuką ziemi, takie jak Throwing a Stone around MacGillycuddy's Reeks Richarda Longa, w której autor podąża za wyrzucanym przed siebie kamieniem, plany „terraformowania” Roberta Morrisa czy program telewizyjny Gerry’ego Schuma (przykład użycia nowych mediów do popularyzacji „organicznej” sztuki uprawianej na pustyniach czy w lasach), sąsiadują na wystawie z pracami z XXI wieku – służącymi ekologicznej edukacji (Futurefarmers, Ines Doujak, Center for Land Use Interpretation), protestowi (Suzanne Husky, Akira Tsuboi) czy też  odwołującymi się do duchowości i ezoteryki (Shana Moulton i Nick Hallett, Teresa Murak, Czekalska i Golec).

Zdjęcie pustyni otoczonej górami. Pośrodku ogromna konstrukcja lodowa w kształcie stożka. Przypomina zamarzniętą fontannę.

Lodowa stupa w Ladakh

fot. Sonam Wangchuk, 2015
04

Solidarność i troska w muzeum

W obszarze zainteresowań uwrażliwionych na zmiany środowiskowe artystek i artystów znajdują się takie zagadnienia jak: antropocen, chtulucen, denializm klimatyczny, dług klimatyczny, ekobójstwo, geoinżynieria, kapitalizm paliw kopalnych, kapitałocen, koniec natury, nieodwracalność, Nowa Pangea, postantropocentryzm, szóste wielkie wymieranie, terraformowanie, zwrot planetarny.

Wszystko to jest kontekstem dla sztuki ziemi, która w tym ujęciu nie jest przypisana do żadnego medium, specyficznego materiału czy też regionu geograficznego. Może objąć także działania, które nie funkcjonują pod szyldem sztuki. Jednym z przykładów byłyby lodowe stupy z Ladakh – tworzone przez inżyniera Sonama Wangchuka lodowce, o fascynującej formie i jasno przypisanej funkcji, jaką jest zaopatrzenie w wodę mieszkańców pustyni położonej u podnóża Himalajów.

„Na martwej planecie nie będzie muzeów!”

Życie w stanie pogłębiającego się kryzysu zmusza nas do fundamentalnej zmiany w myśleniu o całym systemie organizacji społecznej oraz do konfrontacji z dylematami natury etycznej i egzystencjalnej. Świat sztuki, z muzeami i rytuałami organizowania rzeczy i idei, nie jest wyjątkiem („na martwej planecie nie będzie muzeów!”, parafrazując hasło Młodzieżowego Strajku Klimatycznego) i wymaga głębokich przemian systemowych. Zaangażowanie w tę dyskusję traktujemy jako powinność muzeum, a nie jako kolejną modę czy nurt w sztuce. W kontrze do tezy o „zwrocie ekologicznym” czy popularności „sztuki o antropocenie” podkreślamy stałość refleksji środowiskowej, opartej na ciągłości i odpowiedzialności.

1 / 6
Qavavau Manumie, "Bez tytułu", rysunek na papierze, 50 x 65 cm
Dzięki uprzejmości West Baffin Eskimo Cooperative.
2 / 6
Qavavau Manumie, "Bez tytułu", rysunek na papierze, 50 x 65 cm
Dzięki uprzejmości West Baffin Eskimo Cooperative.
3 / 6
Qavavau Manumie, "Bez tytułu", rysunek na papierze, 50 x 65 cm
Dzięki uprzejmości West Baffin Eskimo Cooperative.
4 / 6
Qavavau Manumie, "Bez tytułu", rysunek na papierze, 50 x 65 cm
Dzięki uprzejmości West Baffin Eskimo Cooperative.
5 / 6
Qavavau Manumie, "Bez tytułu", rysunek na papierze, 50 x 65 cm
Dzięki uprzejmości West Baffin Eskimo Cooperative.
6 / 6
Qavavau Manumie, "Bez tytułu", rysunek na papierze, 50 x 65 cm
Dzięki uprzejmości West Baffin Eskimo Cooperative.

Sztuka z pewnością nie ochroni nas przez katastrofą, ale pomoże nam uzbroić się w dziwne narzędzia, służące pracy wyobraźni i współodczuwania.
Mierle Laderman Ukeles, w swym pamiętnym manifeście z 1969 roku, postawiła pytanie:

„A po rewolucji, w poniedziałek rano, kto przyjedzie odebrać Twoje śmieci?”

W dziełach sztuki z ostatnich dekad poszukujemy nie tylko wizualizacji procesów zachodzących na kuli ziemskiej, wypatrujemy także możliwych propozycji na przyszłość. Jeśli ekologiczna katastrofa już się wydarza (z czym zgodziliby się z pewnością mieszkańcy doszczętnie zdewastowanych wysp Nauru czy Banaba na Pacyfiku), wspólnie zastanówmy się czy kiedykolwiek uda nam się posprzątać ten planetarny bałagan i na nowo zbudować relacje z innymi czującymi istotami? Czy uda nam się zacząć jeszcze raz?

Jonathas de Andrade, „O Peixe (Ryby)”, kadr z filmu 16mm przetransferowanego na video 2K, 2016

Dzięki uprzejmości artysty i Galerii Continua, zdjęcie Meghan Marchetti.
05

Kino półcienia

W Kinie półcienia regularnie publikujemy nowe i historyczne prace artystyczne, związane z refleksją środowiskową i ekologiczną. Obok fragmentów filmów, które zostaną zaprezentowane na wystawie w Muzeum nad Wisłą, sięgamy także po inne materiały filmowe, zgromadzone podczas pracy nad wystawą.

INTERPRT
Prawo ziemi: miejsce Ocean Spokojny, 2018

Zadniem kolektywu INTERPRT  jest gromadzenie i analizowanie materiałów dowodowych służących ściganiu przestępstw dokonywanych na środowisku naturalnym, głównie w rejonie Pacyfiku. Używając wykresów, filmów, interaktywnych map, wystaw i wykładów, członkowie INTERPRT lobbują na rzecz uznania ekobójstwa za przestępstwo w świetle prawa międzynarodowego. Jednocześnie podejmują refleksję na temat konieczności zmian systemowych, dotyczących na przykład odpowiedzialności dużych koncernów paliwowych za zmiany klimatyczne.

06

Przewodnik

Prezentujemy pierwszy numer gazety „Wiek półcienia”, który pełni funkcję przewodnika po, wciąż czekającej na swoje otwarcie, wystawie Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany.

Publikacja zawiera kompletny katalog ponad siedemdziesięciu prac artystów i artystek biorących udział w wystawie. Autorem projektu graficznego jest Jakub de Barbaro.

Pobierz przewodnik w formacie PDF

 

„Halo, tu Ziemia” to dział robienia rzeczy, a zarazem dziecięca część gazety „Wiek półcienia”.

Gazeta " Halo, tu Ziemia" towarzyszy wystawie Wiek półcienia. Sztuka w czasach planetarnej zmiany w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. W dziale robienia rzeczy będziemy odkrywać świat wspólnie z kamieniem, który jest mądry i stary, bo ma prawie tyle lat, co Ziemia. Czego dowiemy się od kamienia?

„Wiele osób wolałoby, żebym siedział cichutko gdzieś na pustyni, bo boją się, że jeśli zaczniemy troszczyć się o środowisko naprawdę, to oni stracą swoje pieniądze, na przykład dlatego, że upadną ich firmy. A przecież nawet za największe pieniądze świata nie da się kupić nowej planety!”

Pobierz publikację w formacie PDF

 

Publikacja towarzysząca pracy „Projekt naprawczy po trzęsieniu ziemi” Nishiko.

W katalogu znajdują się historie obiektów znalezionych przez artystkę po tsunami, które nawiedziło wybrzeża Japonii w 2011 roku.

Pobierz publikację w formacie PDF

Martwa Natura

Publikacja „Martwa natura”, na którą składają wywiady z Alice Creischer, Susanne Kriemann i Antje Majewski – artystkami biorącymi udział w wystawie „WIEK PÓŁCIENIA. Sztuka w czasach planetarnej zmiany“, powstała podczas pracy nad spektaklem „Martwa natura” w reż. Agnieszki Jakimiak w Teatrze Powszechnym im. Zygmunta Hübnera w Warszawie.

W czasach pandemii wiele wyobrażeń i przekonań na temat sztuki ulega rozpadowi. Jednak niektóre z nich mogą się umocnić – tak jak przeświadczenie, że sztuka służy nam do budowania więzi i sojuszy, sieci porozumienia i wsparcia. Osoba Josepha Beuysa – aktywisty i niepokornego artysty, nieugiętego rzecznika troski o środowisko naturalne – stanowi punkt wyjścia dla wędrówki po tych terytoriach sztuki, którym przypisuje się właściwości terapeutyczne.

Pobierz publikację (PDF)

07

Artystki i artyści biorący udział w wystawie

Jonathas de Andrade /

Isabelle Andriessen /

Rasheed Araeen /

Robert Barry /

Kasper Bosmans /

Boyle Family /

Agnieszka Brzeżańska /

Dora Budor /

Vija Celmins /

Center for Land Use Interpretation /

Alice Creischer /

Czekalska + Golec /

Betsy Damon /

Tacita Dean /

Thierry De Cordier /

Agnes Denes /

Ines Doujak /

Jimmie Durham /

Jerzy Fedorowicz /

Hamish Fulton /

Futurefarmers /

Cyprien Gaillard /

Simryn Gill /

Wanda Gołkowska /

Guerrilla Girls /

Małgorzata Gurowska /

Anna & Lawrence Halprin /

Mitsutoshi Hanaga /

Suzanne Husky /

Ice Stupa Project /

INTERPRT /

Anja Kanngieser /

Karrabing Film Collective /

Beom Kim /

Frans Krajcberg /

Susanne Kriemann /

Stefan Krygier /

Katalin Ladik /

Nicolás Lamas /

John Latham /

Richard Long /

Antje Majewski /

Nicholas Mangan /

Krzysztof Maniak /

Qavavau Manumie /

Robert Morris /

Shana Moulton & Nick Hallett /

Teresa Murak /

Peter Nadin & Natsuko Uchino & Aimée Toledano /

Bruce Nauman /

Nishiko /

Isamu Noguchi /

OHO /

Dennis Oppenheim /

Prabhakar Pachpute & Rupali Patil /

Maria Pinińska-Bereś /

Agnieszka Polska /

Ludmiła Popiel /

Joanna Rajkowska /

Jerzy Rosołowicz /

Oscar Santillán /

Gerry Schum /

Bonnie Ora Sherk /

Anna Siekierska /

Rudolf Sikora /

Magdalena Starska /

Irv Teibel /

Akira Tsuboi /

Maria Waśko /

Ryszard Waśko /

Lawrence Weiner /

Magdalena Więcek /

Andrea Zittel

Fotografia z archiwum Betsy Damon. Kobieta siedzi na kwadratowej tratwie, otoczona spokojną wodą. Trzyma linę, która łączy ją z brzegiem lub obiektem poza kadrem.

Archiwum Betsy Damon „Keepers of the Waters (Chengdu i Lhasa)” z Asia Art Archive

Dzięki uprzejmości artystki.

Kolofon

Kuratorzy

Sebastian Cichocki
Jagna Lewandowska

Produkcja

Aleksandra Nasiorowska
Szymon Żydek

Projekt architektoniczny

Kooperative für Darstellungspolitik (Berlin)

Identyfikacja wizualna i opracowanie graficzne wystawy

Jakub de Barbaro

Autorki i autorzy tekstów

Sebastian Cichocki, Jakub Depczyński, Jagna Lewandowska, Bogna Stefańska

Redakcja publikacji towarzyszących

Kacha Szaniawska

Tłumaczenia

Klementyna Dec, Joanna Figiel, Agnieszka Modzelewska, Chris Smith, Piotr Urbaniak, Agnes Dudek

Promocja

Iga Winczakiewicz
Magdalena Zięba-Grodzka

Konserwacja

Joanna Dziewanowska-Stefańczyk, Michał Kożurno

Koordynator programu publicznego

Paweł Nowożycki

Program edukacyjny

Paweł Brylski, Dominika Jagiełło, Marta Przasnek, Marta Przybył, Jolanta Woch oraz zespół edukacji „Użyj Muzeum”

Realizacja wystawy

Jakub Antosz, Marek Franczak, Piotr Frysztak, Szymon Ignatowicz, Jan Jurkiewicz, Aleksander Kalinowski, Yank Malikov, Grzegorz Ostromecki, Paweł Ostromecki, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak, Michał Ziętek

Współpraca

Meagan Down, Joanna Kasperowska, Andrzej Kowalski, Hubert Kowalski, Agnieszka Kosela, Katarzyna Król, Anna Nagadowska, Dagmara Rykalska, Katarzyna Szotkowska-Beylin, Daniel Woźniak

Projekt strony internetowej

Huncwot

@penumbralage


Partnerzy wystawy

Współfinansowanie

Logo Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej

Partnerzy wystawy

Logo British Council Logo Goethe Institut Logo Duński Instytut Kultury - nowy Logo Stroom Logo UNEP/GRID Logo Huncwot

Działalność Muzeum i wybrane projekty finansuje

Logo Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu

Siedzibę Muzeum oraz wybrane projekty finansuje m.st. Warszawa

Logo m. st. Warszawa2

Mecenas Muzeum i Kolekcji

Logo EY - poziome

Partner Strategiczny Muzeum

Logo Ergo Hestia Logo Artystyczna Podróż Hestii

Partner prawny Muzeum

Logo DZP

Partnerzy medialni

Logo Co jest grane?